Przedsiębiorco, czy Twój kontrahent zalega z zapłatą za fakturę? A może druga strona w umowie narzuciła półroczny termin zapłaty? Co w takiej sytuacji zrobić? Jak się przed tym bronić? Czy w takich okolicznościach przysługują Ci jakieś dodatkowe uprawnienia? Na te oraz inne pytania odpowiadam w niniejszym artykule.
1. Słowem wstępu.
Z dniem 1 stycznia 2020 r. weszła w życie ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych. Jak czytamy w uzasadnieniu projektu celem prawodawcy było ograniczenie zatorów płatniczych polegających na nieterminowym regulowaniu należności oraz wprowadzaniu w umowach nadmiernie wydłużonych terminów zapłaty, które z ekonomicznego punktu widzenia stanowią nadużycie silniejszej pozycji przez jedną ze stron kontraktu.
Nierzetelne regulowanie płatności oraz narzucanie, w warunkach przewagi rynkowej, nadmiernie wydłużonych terminów płatności może nieść ze sobą poważne konsekwencje dla wierzycieli, na przykład:
• brak możliwości regulowania przez nich własnych należności,
• powstawanie kolejnych zatorów płatniczych,
• konieczność ponoszenia przez wierzycieli dodatkowych kosztów związanych z obsługą nieterminowych płatności,
• osłabienie inwestycji oraz zahamowanie rozwoju przedsiębiorstwa.
W celu przeciwdziałania powyższym zjawiskom ustawodawca z nowym rokiem wprowadził nowe regulacje, które omawiam w dalszej części artykułu.
Na początku należy poczynić jednak jedno ważne zastrzeżenie. Postanowienia rzeczonej ustawy dotyczą czynności prawnych zawieranych w obrocie gospodarczym, a więc umów, których stronami są wyłącznie:
a) przedsiębiorcy;
b) podmioty prowadzące działalność rolniczą;
c) jednostki sektora finansów publicznych;
d) osoby wykonujące wolny zawód (są to m.in. architekci, inżynierowie budownictwa, biegli rewidenci, brokerzy ubezpieczeniowi, lekarze, pielęgniarki, księgowi adwokaci, radcowie prawni, etc.);
e) oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych;
f) przedsiębiorcy z państw członkowskich Unii Europejskiej oraz państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA).
Zatem rozważania przeprowadzone w niniejszym artykule nie dotyczą umów konsumenckich, a więc zawieranych z osobami fizycznymi, gdy czynność prawna nie jest związana bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, ani umów w obrocie powszechnym.
2. Terminy zapłaty w transakcjach handlowych.
Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi 1 stycznia 2020 r., w transakcjach asymetrycznych, czyli w transakcjach, w których dłużnikiem jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem mikro, mały albo średni przedsiębiorca termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni. Okres ten liczony będzie od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi. W przypadku ustalenia terminu niezgodnego z tym przepisem, zastosowanie będzie miał art. 13 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, zgodnie z którym z mocy prawa stosowany będzie termin zapłaty wynoszący 60 dni.
Również w symetrycznych transakcjach handlowych (np. pomiędzy dwoma dużymi przedsiębiorcami lub pomiędzy średnimi, małymi oraz mikroprzedsiębiorcami), zasadą stał się termin 60 dni na zapłatę i liczony jest on w ten sam sposób, jak w przypadku transakcji asymetrycznych. Termin ten może jednak zostać wydłużony, jeżeli strony w umowie wyraźnie ustalą inaczej. Istotnym jest jednak, że ustalenie to nie może być rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela. W sytuacji, gdy powyższe warunki nie zostaną spełnione, zamiast postanowień umownych ustalających dłuższy termin zapłaty będzie obowiązywał termin ustawowy, czyli 60-dniowy.
Odmiennie uregulowana została kwestia terminu zapłaty należności w transakcjach, których dłużnikiem jest podmiot publiczny. W takiej sytuacji termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 30 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, a w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący jednocześnie podmiotem leczniczym – 60 dni.
W przypadku, gdy strony umowy ustalą harmonogram spełnienia świadczenia pieniężnego w częściach, powyższe terminy stosuje się do zapłaty każdej części świadczenia pieniężnego.
W celu jednoznacznej identyfikacji kontrahenta będącego dużym przedsiębiorcą nowela zobowiązuje do złożenia drugiej stronie transakcji handlowej oświadczenia w tej kwestii. Oświadczenie powinno zostać złożone najpóźniej w momencie zawarcia transakcji handlowej – w formie, w jakiej zawierana jest transakcja. W celu egzekwowania tego obowiązku wprowadzono sankcję karną za niezłożenie oświadczenia albo złożenie oświadczenia niezgodnego z prawdą w postaci kary grzywny. Wobec powyższego, sugerujemy, aby oświadczenie takie składać od razu w zawieranej umowie, ewentualnie w formie załącznika.
3. Odsetki naliczane w transakcjach handlowych.
Nowela z dnia 19 lipca 2019 r. wprowadziła również zmiany w zakresie naliczania odsetek w transkacjach handlowych, o których przeczytasz więcej w poniższym artykule:
[O odsetkach słów kilka]
4. Zwrot kosztów odzyskiwania należności.
W przypadku nieterminowej płatności świadczenia w transakcji handlowej wierzycielowi z mocy samego prawa przysługuje rekompensata pieniężna od każdej niezapłaconej wierzytelności lub części wierzytelności, jeżeli taka część została wyodrębniona w umowie. Przedmiotowa rekompensata ma stanowić zwrot kosztów odzyskiwania należności, przy czym wierzyciel przy dochodzeniu przedmiotowej rekompensaty nie musi wykazywać, że poniósł jakiekolwiek koszty z tym związane. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2015 r. III CZP 94/15
Dotychczas, przewidziana była jedna wysokość rekompensaty w kwocie 40 euro, niezależnie od wartości transakcji. Obecnie kwestia ta uległa zmianie i ustawodawca uzależnił wysokość rekompensaty od wartości świadczenia pieniężnego.
Od 1 stycznia 2020 r. zatem przysługiwać Ci będzie równowartość:
1) 40 euro – w przypadku gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5.000,00 zł;
2) 70 euro – w przypadku gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5.000,00 zł, ale niższa niż 50.000,00 zł;
3) 100 euro – w przypadku gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50.000,00 zł.
Równowartość kwoty rekompensaty ustalana jest przy zastosowaniu kursu średniego euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne.
Oczywiście, jeżeli okaże się, że wierzyciel poniósł wyższe koszty związane z odzyskiwaniem należności, na etapie postępowania sądowego może domagać się od dłużnika zapłaty wyższej kwoty. Pamiętać jednak trzeba, że za każdym razem koszty te muszą mieć celowy charakter oraz zosta
wykazane w należyty sposób. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2019 r. III CZP 48/19
5. Podsumowanie
Problematyka przeciwdziałania zatorom płatniczym w transkacjach handlowych jest zagadnieniem o wiele bardziej skomplikowanym i złożonym, niż zostało to przedstawione w powyższym abstrakcie i rozciąga się na więcej gałęzi prawa, w tym na prawo podatkowe oraz postępowanie sądowe. Więcej informacji możesz znaleźć w naszych kolejnych artykułach.
Jeżeli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytanie – skontaktuj się z nami!